Kozieradka i jej prozdrowotne właściwości
Kozieradka pospolita, inaczej kozieradkalekarska (Trigonella foenum-graecum L.) to roślina zielna, jednoroczna z rodziny bobowatych. Wyglądem nieco przypomina koniczynę. Roślina ta preferuje gleby wapienne – na takim podłożu rośnie najlepiej. Charakteryzuje się niezbyt przyjemnym, mdłym zapachem, drobnymi białymi kwiatami oraz trójkątnymi liśćmi o barwie zielonej. Kozieradka kwitnie w czerwcu i w lipcu. Z jej kwiatów rozwijają się strąki zawierające małe, twarde nasiona o charakterystycznym korzennym aromacie. To właśnie nasiona kozieradki są głównym surowcem wykorzystywanymw celach prozdrowotnych.
Kozieradka naturalnie rośnie w Azji. Spotkać ją można w takich krajach jak: Turkmenistan czy Uzbekistan, a także w Europie Wschodniej, w krajach takich jak: Litwa, Estonia, Ukraina czy Mołdawia. Natomiast jako roślina uprawowa występuje przede wszystkim w rejonach Morza Śródziemnego, Europie Środkowej oraz Ameryce Północnej. Inne zwyczajowe określenia kozieradki to: grecka koniczyna, greckie siano, kozioroźnik, boża trawka czy fenegryka. Łacińska nazwa ”foenum-graecum” oznacza właśnie "greckie siano".
Kozieradka pospolita jest stosowana w medycynie naturalnej od wieków. Surowcem leczniczym są głównie nasiona kozieradki. To właśnie w nich znajduje się najwięcej substancji aktywnych. Roślina ta była znana już w starożytności. Nasiona kozieradki pochodzące sprzed około 3000 lat p.n.e. zostały odnalezione w grobowcu Tutenchamona, a także w starożytnym mieście Lakisz w Palestynie. Już wtedy olej z drobnych, aromatycznych nasion kozieradki był stosowany do pielęgnacji ciała, zaś sam przepis na jego wykonanie pojawia się już na znanym papirusie Ebersa.
Na co pomaga kozieradka?
Kozieradka pospolita ma małe twarde nasiona, które są bogate m.in.:
- witaminy z grupy B (w tym kwas foliowy) oraz witaminy A i C
- flawonoidy
- minerały, takie jak: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk
- błonnik pokarmowy
- substancje śluzowe
- saponiny
- alkaloidy
- olejek eteryczny.
Flawonoidy należące do polifenoli to silne przeciwutleniacze. Neutralizują one wolne rodniki w organizmie, opóźniają procesy starzenia, wzmacniają ściany naczyń krwionośnych oraz przeciwdziałają nowotworom. Dlatego napar z kozieradki zalecany jest także w przypadku hemoroidów (żylaków odbytu).
Witaminy to związki chemiczne pełniące ważne role w organizmie. Witaminy i minerały zawarte w kozieradce poprawiają kondycję włosów i zapobiegają ich wypadaniu. Minerały, takie jak: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk pełnią różne funkcje – np.:
- budują kości (wapń i fosfor),
- regulują równowagę płynów w organizmie (sód i potas),
- wspierają proces gojenia ran (cynk),
- wchodzą w skład hemoglobiny transportującej tlen (żelazo) oraz
- mają wpływ na funkcjonowanie mięśni (magnez i wapń).
Błonnik pokarmowy wspomaga trawienie i pracę układu pokarmowego. Substancje śluzowe działają łagodząco na błonę śluzową żołądka (łagodzą podrażnienia i zapalenia), co bardzo pomaga przy chorobie wrzodowej. A to wszystko dzięki tworzeniu przez nie warstwy ochronnej na błonach śluzowych. Saponiny wykazują właściwości antybakteryjne i przeciwgrzybicze. Działają moczopędnie, poprawiają również przemianę materii, głownie takich składników pokarmowych jak tłuszcze. Powodują również obniżenie poziomu "złego" cholesterolu (LDL) we krwi. Alkaloidy usprawniają pracę układu nerwowego.Mają działanie przeciwbólowe i antybakteryjne. Zaś olejek eteryczny stosowany w aromaterapii przynosi ulgę w napięciach nerwowych i stresie oraz poprawia nastrój.
Dzięki swoim licznym prozdrowotnym właściwościom kozieradka pospolita może być stosowana m.in.: w przypadku hipercholesterolemii (czyli podwyższonym poziomie cholesterolu we krwi), cukrzycy, zaparciach czy infekcjach o podłożu bakteryjnym. W tym ostatnim przypadku kozieradka działa jak antybiotyk. Ponadto łagodzi PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) oraz dolegliwości bólowe w trakcie miesiączki.
Jak przygotować napar (herbatkę) z kozieradki?
W aptekach znajdziemy gotowe preparaty z kozieradką pospolitą w postaci np.: tabletek, kremów czy szamponów do włosów. Jednak sami również możemy skorzystać z cennych właściwości tej rośliny. Najwięcej substancji aktywnych biologicznie zawierają nasiona kozieradki. Można je użyć do sporządzenia herbaty (naparu) do picia. Napar można użyć także do wykonania okładów czy kompresów. Sproszkowane nasiona można również dodać do miodu lub konfitury.
Aby przygotować napar z nasion kozieradki, wsypujemy do szklanki dwie łyżeczki nasion i zalewamy je wrzącą wodą. Następnie przykrywamy szklankę i odstawiamy na 30 minut. Tak przygotowaną herbatkę możemy pić dwa razy dziennie. Możemy tę dawkę zwiększyć dwukrotnie w wyjątkowych sytuacjach – gdy mamy problem z układem pokarmowym lub oddechowym, wówczas możemy wypić do 4 szklanek naparu na dobę. W celu pobudzenia łaknienia, warto spożyć kozieradkę przed posiłkiem.
Kiedy uważać na stosowanie kozieradki?
Jak w przypadku każdej substancji, ważne jest, by zwrócić uwagę na odpowiednią dawkę, którą przyjmujemy - zwłaszcza wewnętrznie. Przeciwwskazaniami do stosowania jakichkolwiek preparatów z kozieradką pospolitą są m.in: ciąża, karmienie piersią oraz niskie ciśnienie tętnicze. Do możliwych skutków ubocznych działania kozieradki zaliczamy m.in.: wzdęcia, przemijające bóle brzucha czy reakcje anafilaktyczne. Nie zaleca się łączenia kozieradki z lekami przeciwzakrzepowymi, lekami obniżającymi stężenie glukozy we krwi czy niektórymi lekami przeciwdepresyjnymi.